Θ. Πάνου "Η Μάχη της Στυμφαλίας"

video

Θ. Πάνου "Η Μάχη της Στυμφαλίας"

Καθόμασταν μικρά παιδιά στη μεγάλη κάμαρη. 

Λαμπάδιαζαν στο τζάκι οι πουρναρόριζες και τα λατόκλαδα και οι πορτοκαλιές γλώσσες φλόγας ανταύγαζαν στα παιδικά τα μάτια.
Η ζωή, είτε το θέλεις είτε όχι, θα θέσει κάποτε μπροστά σου μια μεγάλη δοκιμασία. Και όταν είσαι παιδί η δοκιμασία είναι σα σταυροδρόμι που το εξουσιάζουν τρομεροί γίγαντες και Τιτάνες.
Γεννήθηκα στους Καλλιάνους Κορινθίας, περιοχή της Στυμφαλίας, με τα λιβάδια, τις κρυστάλλινες πηγές και τα πυκνόφυτα βουνά. Στο βασίλειο της θεάς Άρτεμης. Εκεί που ο Ηρακλής, με την θεϊκή δύναμη, ο αγαπημένος μου ήρωας της Μυθολογίας, σκότωσε με τις Σαΐτες του τις Στυμφαλίδες όρνιθες, κάτι αρπακτικά ανθρωποφάγα πουλιά που είχαν ράμφος και νύχια και φτερά χάλκινα κι έφευγαν σα σαΐτες. 

Τον Ιούνιο του 1944, στη ίδια την περιοχή μια άλλη μάχη σημαδεύει την ιστορία. Μόνο που οι Σαΐτες είναι από γερμανικό μέταλλο και ο Ηρακλής κατοικεί στις ψυχές των Στυμφάλιων αγωνιστών.
Ξαναζούσαμε όλοι, οι απόγονοι των Μαραθωνομάχων την αδίστακτη πρόκληση και την ωμή βία του κατακτητή. Την βαριά ταφόπλακα που πλάκωνε τα στήθη της Πατρίδας. Από πατεράδες σε παιδιά και από παιδιά σε εγγόνια περνάει η ιστορία από γενιά σε γενιά και με τις μικρές της λεπτομέρειες.

Την λένε οι μεγάλοι που την ζήσανε, την λένε οι γιαγιάδες κοντά στο τζάκι, αλλά την λέμε και εμείς, τα μικρά τότε παιδιά, που χαράχτηκε στην παιδική καρδιά μας

Στα τέλη του Ιουνίου του 1944, ξεκινώντας από την Νεμέα, ένα γερμανικό τάγμα χωρισμένο σε τρείς φάλαγγες έφτανε στο χωριό Ψάρι. 

Οι γερμανοί ήθελαν να καταστρέψουν την σοδειά και φυσικά να χτυπήσουν τους αγωνιστές, τους σταυραετούς της Ζήριας ή Κυλλήνης. 

Τα ξημερώματα της 3ης Ιουλίου σε μια επιχείρηση σαράντα λεπτών πέφτει το Γερμανικό φυλάκιο στο Ψάρι και αποκόβει τις Γερμανικές δυνάμεις. 

Όλος ο οπλισμός έρχεται στα χέρια των αγωνιστών, ενώ και οι τριάντα δύο γερμανοί σκοτώθηκαν. 

Το σούρουπο εκείνο μαζί με ένα τσούρμο παιδιά κοκαλιασμένα και χλωμά χορεύαμε από χαρά για την νίκη. 

Ατενίζαμε τον ορίζοντα χωρίς να ξέρουμε ότι οι επόμενες μέρες θα ήταν από τις πιο σκοτεινές της ζωής μας. 

Ήταν μόνο η αρχή. 

Στις παρυφές της λίμνης, στο «Ζάρακα» και στο «Κοπρέτσι» αλλά και στα γύρω χωριά, τα πυρά, οι χειροβομβίδες και οι ριπές των αυτομάτων μάτωναν το χώμα. 

Από τον Ασπρόκαμπο στη Δούσια, φωτιά και πλιάτσικο. Από τα πρανή του υψώματος των Αγίων Θεοδώρων καταιγιστικά πυρά των αγωνιστών αιφνιδίαζαν τους Γερμανούς και άφηναν πολλούς στο πεδίο της μάχης.

 Οι Γερμανοί μέσα από τα βούρλα και τα αυλάκια της λίμνης γλύτωσαν τη ολοκληρωτική καταστροφή.

Στα Κιόνια, στο Μπάση (δροσοπηγή), ύψωμα της Δρίζας, στα αρχαία ιστορικά ερείπια της Στυμφαλίας, τα παλληκάρια είναι παρόντες. 

Ο κύριος όγκος των Γερμανών συγκεντρώνεται κάτω από τις Ιτιές του Ζάρακα. 

Με τα αντιαρματικά και τα μυδραλιοβόλα γκρεμίζουν τοίχους και βάλουν σε οτιδήποτε κουνιέται. 

Καρτέρι, Λαύκα, Μπάση, Κιόνια, Μύτικας, Καλλιανοι, όλες οι περιοχές «βράζουν». 

Οι Γερμανοί όταν έσφιξε ο κλοιός γύρω τους, απεγνωσμένοι σκότωσαν τα Μουλάρια εκτελώντας τα στην όχθη της Στυμφαλίας. 

Έκαναν φράγμα με τα νεκρά μουλάρια στο ποτάμι της Ντελούγιεζας. 

Πατώντας πάνω στα πτώματα πέρασαν απέναντι αφήνοντας πίσω τους όλο τον οπλισμό τους. 

Από την πρώτη Ιουλίου έως και τέσσερεις μέρες μετά, βρήκαν τον θάνατο εβδομήντα γερμανοί και πιάστηκαν αιχμάλωτοι δεκαέξι. 

Γεμάτοι λύσσα για εκδίκηση από την ταπείνωση τους, στέλνουν ένα Γερμανικό τάγμα με άριστο οπλισμό στο Ψάρι. 

Τα πάντα πυρπολούνται…

Μαυρα σύνεφα καπνού σκέπαζαν για ώρες ολόκληρες τον ήλιο, τον ουρανό και ολόκληρη την λίμνη. 

Μετά το Ψάρι το τάγμα κατέβηκε στους Καλλιανους. Όπου υπήρχαν θερισμένα στάχυα τα έκαιγαν

 Οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό μου και συγκεντρώνουν τους γέρους τα γυναικόπαιδα και τον Παπά στο σχολείο. 

Καίνε ολόκληρο το χωριό, στάχτη γινήκαν και οι δύο μικροί μου φίλοι. 

Δεν άφησαν τον Παπά και την μητέρα τους να τα βγάλουν από το σπίτι, χτυπώντας τους άγρια. 

Το Μπούζι καίγεται και αυτό. Ο Φενεός και η Στυμφαλία ήταν τα καταφύγια-ορμητήρια των ανταρτών γιατί ήταν περιοχές απροσπέλαστες αν δεν τις γνώριζες. 

Είχαν τροφή αλλά υπήρχε και εύκολη επικοινωνία με τους αγωνιστές στους γύρω νομούς. 

Η ηγεσία του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματος της Κορινθίας έτσι, είχε ως έδρα το χωριό Γκιόζα, δηλαδή το Μάτι. 

Τα πάντα πυρπολούνται… 

Αφού έκαψαν όλη την περιοχή οι Γερμανοί, από τους Καλλιάνους τους παρέλαβαν τα θωρακισμένα και τα αυτοκίνητα και τους κατέβασαν στο Κιάτο. Μέσα από αυτές τις λίγες σημειώσεις και από τα παιδικά μου ποιήματα ‘σιγοτραγουδώ» γεγονότα που έμειναν στην καρδιά μου, εικόνες φρίκης και θλίψης αλλά και ελπίδας ότι όλα τελειώνουν και η ηρεμία επιστρέφει. 

Ο απόηχος της μάχης ταξιδεύει πάνω από τα νερά της λίμνης, ακούγεται στο κύλισμα των νεροπηγών, στων βράχων την στητή λεβεντιά… και τα καμένα σπαρτά ξαναφυτρώνουν. 

Καθετί που γεννιέται είναι έτοιμο να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί.
Και ο θάνατος δεν είναι η απόλυτη σιωπή, είναι η διάρκεια που μας θυμίζει ότι κάθε θνητό μπορεί να ενοποιήσει το παρελθόν, παρόν και μέλλον. Είναι η υπέρτατη σπείρα, ανοιχτή και προς το παρελθόν και προς το μέλλον, όπως αναφέρουν οι σοφοί. 

Ανοιχτή, προς τα παιδιά μας. 

Η αγωνία του, μπορεί να γίνει ένα είδος σοφίας, μπορεί να μετατραπεί σε είδος γόνιμης σκέψης. Όχι ηρεμιστικό είδος, που χαλαρώνει την αντίληψή μας. Η πονηριά και η αδικία της ζωής, για να διαιωνίζεται αντιπαλεύει τα οράματα και την ελπίδα.
Χρέος μας, να κληροδοτούμε στη νέα γενιά την αγωνιστικότητα.
Ο θάνατος έτσι, δεν στερεί, γίνεται ένα πλήρωμα, ένα ολοκλήρωμα που τρέφει την σκέψη για τις υψηλές ιδέες και διαχρονικά ιδανικά.
Και ο κάθε άνθρωπος πεθαίνοντας για τα ιδανικά αφήνει ίχνη μέσα στο χώρο–χρόνο, τα μόνα γόνιμα απομεινάρια μας.

μνήμη ΠΑΝΤΑΖΗ ΠΑΝΟΥ. (1930-2009)

Η Στυμφαλία, ως πόλη-κράτος, ήταν και απ' την Πελασγική-Προτοελληνική εποχή, δηλαδή 5.000 - 30.000 π.χ.

Ό Παυσανίας (VIII, 22, 2-9) κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα μας λέει ότι επισκέφτηκε την πόληΣτύμφηλον και το ιερό της Στυμφαλίας Αρτέμιδας από το οποίο και εντυπωσιάσθηκε, με το επίχρυσο άγαλμα της θεάς, τις ξύλινες παραστάσεις των Στυμφαλίδων Ορνίθων και τα μαρμάρινα αγάλματα παρθένων με πόδια ορνίθων. Δυστυχώς όμως και αυτός καμία πληροφορία δεν μας δίνει για την κατάσταση της πόλης και τον πληθυσμό της.

Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί, η Στυμφαλία κράτησε πάντοτε την ιδιαιτερότητά της και αυτό της στοίχισε πολύ ακριβά. Ήταν από χιλιάδες χρόνια πριν μεταξύ Κορινθίας - Αργολίδος και Αρκαδίας. Πολλές μάχες έδωσε παρά το μικρόν της δυνάμεώς της προκειμένου να αντιμετωπίσει τον όποιο κατακτητή. Το περισσότερο χρονικό διάστημα ήταν υπό την χαλαρή επιρροή των Αρκάδων, κατόπιν των Αργείων και μετέπειτα των Κορινθίων, όπου μέχρι σήμερα παραμένει.

Μετά την επανάστασιν (του 1821) η Στυμφαλία υπήχθη εις την επαρχίαν Κορινθίας. Ήτο δε ο τότε δήμος Στυμφαλίας διηρημένος εις τρεις δήμους:

1) Τον Δήμον Κασταναίας αποτελούμενον από τα χωρία Κασταναίαν, και Μπάσι, με πρωτεύουσαν την Κασταναίαν, δημότης Κασταναίος.

2) Τον Δήμον Ορεξίου αποτελούμενον από μόνον το χωρίον Λαύκα όπερ είχε και πρωτεύουσαν, δημότης Ορέξιος. Ο Δήμος ούτος έλαβε το όνομα εκ του ποτέ Ορεξίου όπες έκειτο πλησίον της Λαύκας

3) Τον Δήμον Στυμφαλίας αποτελούμενον από τα χωρία Ψάρι, Ασπρόκαμπον, Δούσια, Καλλιάνους, Μπούζι, μετά της λίμνης και του Ζαρακά και με πρωτεύουσαν το χωρίον Δούσια. Κατά το έτος όμως 1834, 19 Μαϊου, η επαρχία Κορινθίας διηρέθη εις δύο. Εις την Επαρχίαν Κορινθίας με πρωτεύουσαν την Κόρινθον, και εις την Επαρχίαν Σικυωνίας με πρωτεύουσα τα Τρίκκαλα. Εις την τελευταίαν ταύτην υπήχθησαν και οι τρεις τότε δήμοι Στυμφαλίας.

Μετά ταύτα ηνώθη πάλιν η Επαρχία Κορινθίας και οι τρεις δήμοι της Στυμφαλίας απετέλεσαν ένα, τον  προ του 1912 δήμον Στυμφαλίας (Κ. ΓΑΛΑΝΗ «Η ΣΤΥΜΦΑΛΙΑ» σελίς 60). Ο Δήμος Στυμφαλίας το 1912 διασπάται σε 9 κοινότητες και το 1998 οι 9 αυτές κοινότητες και το χωρίο Καίσαρι υπάγονται στον ανασυσταθέντα (Καποδιστριακό) Δήμο Στυμφαλίας με έδρα το Καλλιάνι. Ήδη το 2010 ολόκληρος ο ανασυσταθείς Δήμος Στυμφαλίας υπάγεται στον νεοσύστατο Καλλικρατικό Δήμο Σικυωνίων με έδρα το Κιάτο.

Η μάχη της Στυμφαλίας (Κορινθίας) διεξήχθη το τριήμερο 1ης-3ης Ιουλίου 1944 και είναι μια από τις μεγαλύτερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ(Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) στην Πελοπόννησο κατά των ναζιστικών γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και των ταγματασφαλιτών, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η μάχη έληξε με νίκη για τις μονάδες του ΕΛΑΣ και προκάλεσε αρκετές απώλειες στις κατοχικές γερμανικές δυνάμεις που στάθμευαν στην Κορινθία, ενώ η νίκη των ανταρτών αμφισβήτησε τον γερμανικό έλεγχο του στρατηγικού και επικοινωνιακού κόμβου του Ισθμού και του Άργους.

Η καταμέτρηση γερμανικών απωλειών είναι πιθανόν να είναι μεγαλύτερη καθώς υπάρχει ζήτημα με πιθανή μη καταμέτρηση νεκρών άλλων μη Γερμανικών Εθνικοτήτων στα Γερμανικά αρχεία, ο συγγραφέας Μούτουλας Παντελής θεωρεί τον υπολογισμό των Γερμανικών απωλειών ως τον μετριοπαθέστερο [3]. Ο ίδιος ο επικεφαλής των τμημάτων του ΕΛΑΣ ταγματάρχης Εμμανουήλ Βαζαίος διοικητής του 6ου συντάγματος που διεύθυνε προσωπικά τη μάχη γράφει στο βιβλίο του -που αποτελεί πρωτογενή πηγή- ότι οι απώλειες των κατοχικών δυνάμεων έφθασαν τους 420 στρατιώτες, 120 σκοτώθηκαν στη μάχη και κατά την άτακτη υποχώρησή τους στα έλη της Στυμφαλίας. Αναφέρει επίσης ότι σκοτώθηκαν και 15 ταγματασφαλίτες και αιχμαλωτίστηκαν περίπου 60 Γερμανοί και συνεργάτες τους, σύμφωνα με τον Βαζαίο η νίκη κόστισε στα τμήματα του ΕΛΑΣ το θάνατο 16 μαχητών. Αντιστασιακοί που έλαβαν μέρος στη μάχη υπολογίζουν τις απώλειες του ΕΛΑΣ σε τουλάχιστον εικοσιπέντε νεκρούς και πενήντα τραυματίες.

Μάχη Στυμφαλίας Ιούλιος '44 - Στη μάχη της Στυμφαλίας έλαβε μέρος το 6ο σύνταγμα της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου με διοικητή τον ταγματάρχη Εμμανουήλ Βαζαίο, εναντίον του 2/22 τάγματος αεροπορικών καταδρομών της 117ης Γερμανικής Μεραρχίας Κυνηγών που έδρευε στην Κόρινθο. Το ενισχυμένο γερμανικό τάγμα είχε δύναμη 800 ανδρών και το ακολουθούσε ένας λόχος ταγματασφαλιτών. Η σύγκρουση είχε νικηφόρα έκβαση για τις ελληνικές δυνάμεις και αποτέλεσε καίριο πλήγμα στον κατακτητή. Η νίκη του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ στην περιοχή εμπόδισε τις Κατοχικές δυνάμεις να πετύχουν τον αντικειμενικό στόχο τους, που ήταν η εξόντωση των ανταρτικών τμημάτων και η καταστροφή της συγκομιδής δημητριακών ολόκληρης της ορεινής περιοχής της Αργολίδας και Κορινθίας . Τυχόν γερμανική επιτυχία θα σήμαινε τον αφανισμό του τοπικού πληθυσμού από την πείνα και την εξασθένιση των τμημάτων του ΕΛΑΣ. Η σημαντική αυτή επιτυχία των ανταρτών επέτρεψε να παραμείνουν αυτές οι ορεινές περιοχές ελεύθερες από τους Γερμανούς κατακτητές, τους οποίους περιόρισε στα αστικά κέντρα της επαρχίας. Επίσης αποδυνάμωσε τις κατοχικές δυνάμεις στην κομβική συγκοινωνιακή περιοχή του Ισθμού Κορινθίας. - Ο ίδιος ο επικεφαλής των τμημάτων του ΕΛΑΣ ταγματάρχης Εμμανουήλ Βαζαίος διοικητής του 6ου συντάγματος που διεύθυνε προσωπικά τη μάχη γράφει στο βιβλίο του -που αποτελεί πρωτογενή πηγή- ότι οι απώλειες των κατοχικών δυνάμεων έφθασαν τους 420 στρατιώτες, 120 σκοτώθηκαν στη μάχη και κατά την άτακτη υποχώρησή τους στα έλη της Στυμφαλίας. Αναφέρει επίσης ότι σκοτώθηκαν και 15 ταγματασφαλίτες και αιχμαλωτίστηκαν περίπου 60 Γερμανοί και συνεργάτες τους, σύμφωνα με τον Βαζαίο η νίκη κόστισε στα τμήματα του ΕΛΑΣ το θάνατο 16 μαχητών. Αντιστασιακοί που έλαβαν μέρος στη μάχη υπολογίζουν τις απώλειες του ΕΛΑΣ σε τουλάχιστον εικοσιπέντε νεκρούς και πενήντα τραυματίες. Η διάρκεια, η σφοδρότητα της μάχης, αλλά και ο αριθμός των εμπλεκόμενων δυνάμεων θέτει σε αμφισβήτηση τους αριθμούς των απωλειών που παραθέτουν οι γερμανικές πηγές. Ο Μάγερ γράφει, βασιζόμενος στα γερμανικά αρχεία, ότι οι απώλειες των γερμανικών δυνάμεων έφθασαν τους 18 νεκρούς, 29 τραυματίες και 23 αγνοούμενους.

Το υποδειγμα γραμματοσημου για τα 100 χρονια απο την κυρωση του πρωτου πανστυμφαλικου σωματειου με την επωνυμια ''ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ''

Σχέδια *τα σκίτσα της κατοχής  : Φωκίωνα Δημητριάδη

Πρώτη Δημοσίευση:

[Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ] Του Θανάση Πάνου

On 30 September, 2014 by BIBLIOTHEQUE